LICHTENVOORDE – Het kabinet heeft de Miljoenennota voor Prinsjesdag op 17 september klaar. Gemeenten verwachten echter weinig steun van Den Haag om hen tegemoet te komen in hun financiële tekorten, omdat ze in één klap miljoenen minder ontvangen uit het Gemeentefonds door een wijziging in de rekenmethodiek. In Oost Gelre heeft de gemeenteraad vlak voor het zomerreces, na een extra bijeenkomst over de financiën bij City Lido, samen nagedacht over welke investeringen kunnen worden uitgesteld en op welke vlakken kan worden bezuinigd. Tijdens de raadsvergadering in juni werd het college aangesproken op de hoge kosten door de inhuur van externe bureaus, wat aanzienlijk verminderd kan worden.
Wethouder van Financiën Arjen Schutten – Foto: 1Achterhoek
Er dreigt verschraling in de gemeentes. Inwoners die hiermee te maken krijgen, zullen dit merken. Welzijn, armoedebeleid, sport- en culturele voorzieningen, verbeteringen aan scholen, en onderhoud van parken, bruggen en wegen staan op het spel. Wethouder van Financiën Arjen Schutten wil het nog niet hebben over bezuinigingen en wil dit de inwoners niet aandoen. Schutten spreekt over ‘lucht in de begroting’, waarmee hij bedoelt dat de gemeente financieel gezien enige speelruimte heeft. “We hebben bepaalde dingen niet of nog niet nodig,” zei hij dit voorjaar.
Oplopende tekorten in de nabije toekomst
De jaarrekening 2023 was vlak voor het zomerreces klaar en werd door de raad behandeld. Hoewel Oost Gelre bijna 6 miljoen euro overhoudt in 2023 en er wat achter de hand kan worden gehouden, zal de gemeente het komende jaar en in 2026 onherroepelijk te maken krijgen met oplopende tekorten van ruim 2 miljoen euro. Dat bedrag loopt verder op als er niet wordt ingegrepen. Het tekort leek dit voorjaar zelfs uit te komen op 5,1 miljoen euro.
Mede door de onderhandelingen van de overkoepelende VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) was het demissionaire kabinet-Rutte bereid de opschalingskorting af te schaffen. Echter, het woord efficiëntiekorting valt steeds vaker in Den Haag. Dit betekent dat gemeenten zelf geld moeten bijleggen bij overschrijding van de budgetten voor Wmo en jeugdhulp. De zorgcontracten, afgesloten door de gezamenlijke Achterhoekse gemeenten, werden in het afgelopen jaar met bijna 20 miljoen euro overschreden (in Oost Gelre met 2,7 miljoen euro). Hulp die wordt wegbezuinigd (door vergrijzing en ook armoede) komt als een boemerang keihard terug in het gemeentehuis, weten ze in Lichtenvoorde maar al te goed.
Kosten voor welzijn blijven oplopen
De bestuursrapportage van het eerste halfjaar 2024 laat opnieuw zien dat de kosten voor welzijn (zorgdomein) niet in lijn zijn met wat ervoor is begroot. Gemeenten hebben nauwelijks grip op deze kosten, omdat het hun wettelijke taak is kwetsbare inwoners bij te staan, ongeacht hun financiële ruimte. Daarom zoekt onder meer Oost Gelre door samenwerking met andere Achterhoekse gemeenten naar besparingen. Er wordt veel geld geïnvesteerd in preventie om te voorkomen dat mensen door onder meer de dubbele vergrijzing in de zorgmolen belanden. Op den duur levert dit veel minder kosten op. De effecten zijn echter pas op de lange termijn meetbaar. Het blijft dus een uitdaging voor de afdeling Financiën om financieel in balans te blijven.
Schutten blijft rustig onder druk
Arjen Schutten: “Er staat een kundig team achter me. Het financieel resultaat is met de grootste zorgvuldigheid gepresenteerd. Dat geeft me vertrouwen.” Schutten blijft vrij rustig. “Er is niets zorgwekkends; we voeren een stabiel financieel beleid en hebben eveneens een stabiele begroting. Het jaar 2025 hebben we gewoon gedekt en we houden genoeg geld over voor nieuw beleid. We hebben de zaken goed onder controle.”
Aalten heeft geen financiële ruimte meer
Die financiële ruimte heeft de gemeente Aalten echter niet meer. De raad daar kan niet aangeven wat zij belangrijk vindt en waarvoor geld gereserveerd zou moeten worden. Kortom, waar je als gekozen volksvertegenwoordiging het verschil kunt maken. De democratische besluitvorming nog daar gelaten. Die staat door de financiële krapte onder druk. De Aaltense wethouder Ted Kok slaat alarm in een gemeente die altijd uitstekend op de winkel heeft gepast, maar dat behoudende gedrag keert zich nu tegen alles wat er financieel goed uitzag. Aalten laat alle ambities in kaart brengen en Kok hoopt die nog niet te hoeven afschalen. Feit blijft dat gemeentes er steeds meer taken vanuit het Rijk bij krijgen zonder dat ze er geld voor krijgen. En dat nekt Aalten.
Nieuwe taken en financiële uitdagingen
Denk aan de energietransitie en woningbouw, met evenveel huur-, goedkope koop- en vrijesectorwoningen. Gemeenten krijgen hier geld voor van het Rijk en de Provincie, maar moeten dit co-financieren, wat niet lukt zonder extra geld. Een dubbele kans gaat verloren. Gemeenten kunnen hun inkomsten verhogen door grondexploitatie voor woningbouw, de aanleg van bedrijventerreinen en -infrastructuur, en de afgifte van vergunningen. Of door het verhogen van de belastingen.
Samenwerking in de regio en Berkelland
Oost Gelre verwacht inkomsten uit de verkoop van gronden voor het grootschalige woningbouwproject Papendijk (Groenlo) en de Kapelweg (Vragender), en er wordt nog iets verwacht uit de verkoop van kavels op bedrijventerrein De Laarberg. De nog te realiseren baten zijn 4,5 miljoen euro uit het bouwrijp maken van de gronden, wat weer voor een groot deel nodig is voor de aanleg van de straten in de wijk of het terrein. Bovendien wordt de opbrengst van het regionaal gelegen De Laarberg door lang geleden gemaakte afspraken verdeeld met de gemeente Berkelland. Een volgende uitbreiding van het regionale bedrijventerrein ligt in Eibergen, gemeente Berkelland. Het resultaat zal dan ook verdeeld gaan worden tussen beide gemeenten. Maar is er voldoende geld om vooraf te investeren? In de afgelopen meerjarenbegroting is te zien dat de gemeenteraad 49 miljoen aan kredieten heeft uitgegeven.
Oorzaken van positief resultaat in 2023
Het positieve resultaat van Oost Gelre van bijna 6 miljoen euro in 2023 heeft veel te maken met het terugvloeien van geld, ontvangen meevallers zoals Oekraïnegelden vanuit het Rijk, en uitgestelde investeringen voor onderwijshuisvesting (Marianum en IKC’s Groenlo). “De ideale wereld voor gemeenten is dat je voor een optimale verdeling van het geld koerst op de nullijn.” Het grootste deel van de 6 miljoen euro opbrengst gaat naar de algemene reserve, het andere deel naar de bestemmingsreserve. “We hebben dus middelen en mogelijkheden om tekorten op te vangen, maar we rekenen ons niet rijk gezien de onzekerheden.”
Spanningen rondom Prinsjesdag en de toekomst
Pas na Prinsjesdag wordt voor gemeenten duidelijker welke richting het op gaat. Daarna is het voor gemeenten een race tegen de klok om de eigen begrotingen en beschouwingen begin november op orde te krijgen. Arjen Schutten: “Met betrekking tot de financiële buffer en de onzekerheden zullen er keuzes gemaakt moeten worden.” De PvdA, vertegenwoordigd door Richard Klein Tank, heeft aangegeven een duidelijke pijplijn te willen zien van wat er de komende jaren nodig is. Oost Gelre Vooruit (voorheen Nieuwe Liberalen) en OOG vinden dat het uitstellen van investeringen de financiële problemen doorschuift naar een volgende coalitie. De VVD wees op het groeiende aantal financiële onzekerheden door de enorme stijging van de kosten voor Wmo, jeugdzorg en de participatiemaatschappij.
Raadspamflet en coalitieakkoord onder druk
Een belangrijk punt voor de politieke gang van zaken is: “En wat zegt het raadspamflet (hoofdlijnenakkoord) waaruit het coalitieakkoord in Oost Gelre is ontstaan hierover? Kan dat nog juist gevolgd worden, of dienen beleidslijnen te worden ingeperkt?”
Geschreven door Eveline Zuurbier
Mail ons!
Heb jij een tip of opmerking? Mail naar de redactie: redactie@leuk.fm