LIEVELDE – Voor het eerst in de geschiedenis vond het halfjaarlijkse congres van het Nationaal Comité 4 en 5 mei niet plaats in de Randstad of een centrale locatie in Nederland, maar in het hart van de Achterhoek: Lievelde. Geen toevallige keuze, maar het resultaat van een uitnodiging door het 4 en 5 mei Comité Lichtenvoorde. Samen met partners uit Oost Gelre en de Duitse grensregio wist het comité het congres naar de oostgrens te halen – en zette daarmee een toon die landelijk navolging verdient.
Een van de initiatieven in Oost Gelre is de wandellus over de Pilotenlijn die verbonden is aan de bekende Libarationroute. Het eerste bord daarvan werd door wethouder Arjen Schutten gepresenteerd. – Foto: Omroep Gelderland
De Achterhoek blijkt een inspiratiebron voor innovatieve, grensoverschrijdende vormen van herdenken en vieren. Juist deze samenwerkingen waren de aanleiding voor het Nationaal Comité om af te wijken van hun traditionele koers. Want in Oost Gelre blijft het niet bij mooie woorden, daar wordt herdenken actief vormgegeven – samen met de buren.
Democratie kent geen grenzen
Een opvallende gast tijdens het congres was de burgemeester van Bocholt, Thomas Kerkhoff. Op uitnodiging van de gemeente Oost Gelre nam hij deel aan een panelgesprek over de rol van democratie en vrijheid in de grensstreek. Niet als ‘Duitse vertegenwoordiger van een voormalig vijand’, maar als volwaardige buurman en partner. “We zijn twee verschillende volken, maar delen een verantwoordelijkheid,” aldus Kerkhoff. “Vriendschap en vrijheid kunnen niet zonder zelfreflectie.”
Joost van Oostrum, burgemeester van Berkelland en vicevoorzitter van de Euregio, benadrukte het belang van die verbondenheid: “De Duitsers waren óók niet vrij tijdens de oorlog. Het gaat niet alleen om bevrijding, maar om tachtig jaar samen geleefde vrijheid.”
Herdenken met impact
Dat is precies de boodschap die het comité uit Lichtenvoorde wil uitdragen, stelt voorzitter Arjan Prinsen. “Herdenken mag niet alleen ceremonieel zijn. Het moet gaan over verbinding, verantwoordelijkheid en het bewustzijn dat vrijheid nooit vanzelfsprekend is.”
De deelnemers aan het congres kregen daarvan een tastbaar voorbeeld. Van de pilotenlijn die vanuit Lichtenvoorde tientallen geallieerde vliegers hielp ontsnappen, tot het kunstproject ‘Vrijheidsstromen’ dat Doetinchem en Bocholt verbindt via kunst langs het water – de Achterhoek toont hoe geschiedenis lokaal voelbaar wordt gemaakt.
Ook het voormalige jongensinternaat in Harreveld, dat tijdens de oorlog diende als evacuatieziekenhuis, kwam aan bod. Tijdens Operatie Plunder werden hier mensen opgevangen uit Nijmegen, Arnhem en zelfs uit het Duitse Rees, waar dwangarbeiders bevrijd werden.
Lied van de vrijheid
Een ander voorbeeld van de samenwerking is het speciaal gecomponeerde lied Ode aan de Vrijheid, uitgevoerd door een samengesteld Nederlands koor, én een Duits koor dat het in eigen taal zong. “Dat je in beide talen eenzelfde boodschap van hoop en verbondenheid hoort, maakt diepe indruk,” aldus burgemeester Annette Bronsvoort van Oost Gelre. “Het is voor ons heel vanzelfsprekend om hierin samen te werken met onze Duitse buren.”
Bronsvoort noemt het ‘naoberschap’ – de oostelijke traditie van verbonden nabuurschap – als belangrijke waarde die in de huidige tijd opnieuw betekenis krijgt. “Een telefoontje naar Bocholt, en het is geregeld. Die vanzelfsprekendheid zie je helaas niet overal in Nederland.”
Voorbeeldfunctie van de grensstreek
Volgens Wim van de Donk, voorzitter van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, laat de grensregio zien hoe herdenken en vieren méér kan zijn dan een jaarlijkse rituele handeling. “Juist in deze tijd van geopolitieke spanningen is het belangrijk dat we elkaar blijven opzoeken en dat we elkaars verhalen kennen.”
Het congres vond plaats in het kader van ‘80 jaar vrijheid’ – een regionale viering die zowel de bevrijding herdenkt als de langdurige opbouw van vrede en democratie markeert. De Achterhoek kiest daarbij voor de blik naar buiten: voorbij de grens, voorbij de eigen geschiedenis.
Opmaat naar meer?
Hoewel het in Nederland nog gevoelig ligt om Duitse vertegenwoordigers bijvoorbeeld uit te nodigen bij nationale herdenkingen in Amsterdam, laat het voorbeeld van Oost Gelre zien dat de tijd wellicht rijp is voor een bredere dialoog.
“Misschien is het nog niet voor morgen,” zegt Prinsen, “maar als je ziet hoe natuurlijk de samenwerking hier verloopt, dan kan dat wel inspireren. Vrijheid kent immers geen landsgrenzen.”
Geschreven door Eveline Zuurbier
Mail ons!
Heb jij een tip of opmerking? Mail naar de redactie: redactie@leuk.fm