VARSSEVELD – In de vijfde aflevering van de podcast Echte Achterhoekers Bestaan (Niet) gaat presentator en ‘oer-Achterhoeker’ Frans Miggelbrink verder op zoek naar zijn Achterhoekse wortels. Programmamaker Frank Oosterwegel onderzoekt samen met genealoog Natalya Staring en Bjorn Gosselink van het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL) Frans’ stamboom. De centrale vraag: is Frans wel zo Achterhoeks als hij denkt en zich voelt?
Onderzoeker Natalya Staring met programmamaker Frank Oosterwegel en presentator Frans Miggelbrink. – Foto: Omroep Gelderland
Uit onderzoek van het ECAL blijkt dat Frans Miggelbrinks stamboom lange tijd berustte op een persoonsverwisseling. Hierdoor leek het alsof zijn voorouders uit Duitsland kwamen. Nu die fout is hersteld, leiden de sporen naar het Achterhoekse Varsseveld, waar zijn familie begin achttiende eeuw woonde.
Omdat de burgerlijke stand pas in de negentiende eeuw structureel wordt bijgehouden, zijn genealogen voor verder onderzoek afhankelijk van kerkelijke archieven met doop-, huwelijks- en overlijdensregisters. Helaas zijn die registers van Varsseveld verloren gegaan bij een grote brand in 1723. Hierdoor lijkt Frans’ zoektocht naar zijn voorouders tot een einde te komen.
Wie zoekt, zal vinden
Toch heeft Natalya Staring een verrassing. Door gerechtelijke archieven door te spitten, heeft ze alsnog sporen van Frans’ voorouders gevonden. Zijn verre voorvader Bernt raakt in 1651 verwikkeld in een financiële ruzie met zijn zes kinderen. De zaak komt voor de rechter, en uit de verslagen blijkt dat Bernts zoon Roelof op boerderij Groot Miggelbrink is gaan wonen. Met Roelof kan een directe lijn naar Frans worden vastgesteld.
Voorouders op tien minuten fietsen
Hoewel de boerderij Groot Miggelbrink zelf niet meer bestaat, is de locatie waar deze heeft gestaan bekend. Tot Frans’ verrassing lag de boerderij op het erf van Maaike Lubbers, vlak bij Sinderen. Frans fietst er regelmatig heen om melk en vlees te halen. “Mijn voorouders zijn geen globetrotters geweest, ze trokken niet naar Suriname en kennen geen grote Hosanna-verhalen”, zegt Frans. “Maar dit klopt ook: ik ben echt een Achterhoeker.”
Rijkdom in een decor van armoede
Volgens Natalya Staring was Bernt, afgaande op de gerechtelijke archieven, een vermogend man, een uitzondering in de Achterhoek in de zestiende eeuw. Deze periode wordt gedomineerd door de Tachtigjarige Oorlog, waarin de regio voortdurend strijdtoneel is.
Steden als Groenlo worden meerdere keren belegerd door zowel de Spanjaarden als de Staatsgezinden. Veel inwoners slaan op de vlucht: de armsten trekken de moerassen in, terwijl de rijkeren naar steden als Zutphen, Arnhem of Doesburg vluchten.
“Wie kon, trok naar het westen, vooral naar Amsterdam”, zegt Godfried Nijs, conservator bij het nieuw te openen Nationaal Museum Tachtigjarige Oorlog in Groenlo, het NMTO. “Amsterdam barstte uit zijn voegen van de vluchtelingen, maar die bevolkingsgroei droeg ook bij aan de bloei die de stad kende in de Gouden Eeuw.”
De Achterhoek daarentegen raakte ontvolkt. Dit blijkt ook uit pachtboeken: boeren die land huurden van rijke heren moesten een tiende van hun oogst afstaan, maar uit documenten uit die tijd blijkt dat er jarenlang niets werd betaald. “Er was geen oogst en nauwelijks nog mensen”, vertelt Staring. “Pas na 1627, toen de rust definitief terugkeerde, keerden ook de bewoners weer terug.”
Echte Achterhoekers bestaan
De Tachtigjarige Oorlog heeft blijvende gevolgen gehad voor de Achterhoek, vooral op het gebied van migratie. “Er wonen hier mensen met Spaanse achternamen en er stroomt Spaans bloed door de aderen van sommige families”, vertelt Nijs. “Veel soldaten en huurlingen kwamen uit Schotland of Engeland en vestigden zich na de oorlog bijvoorbeeld in Ulft, die zijn hier gewoon gebleven en zijn gemengd met de bevolking.”
Verder terug dan de Tachtigjarige Oorlog reikt stamboomonderzoek zelden, vanwege het gebrek aan bronnen. Maar met tien generaties aan bewezen Achterhoekse voorouders en een directe link naar boerderij De Miggelt of Miggelbrink weet Frans Miggelbrink genoeg: hij mag zich met trots een Echte Achterhoeker noemen.
Achterhoekers met een migratieachtergrond?
Onderzoek toont aan dat 95 tot 98 procent van de Nederlanders een migratieachtergrond heeft als je ver genoeg teruggaat in de stamboom. Maar hoe zit dat met diepgewortelde Achterhoekers zoals Frans Miggelbrink? Dit is de centrale vraag in de zesdelige podcastserie van Omroep Gelderland, waarin programmamaker Frank Oosterwegel en Frans Miggelbrink de migratiegeschiedenis van de Achterhoek verkennen.
De serie ontstond naar aanleiding van een groot onderzoek van het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL) naar de migratiegeschiedenis van de regio. Echte Achterhoekers Bestaan (Niet) is te beluisteren via alle grote podcastapps en op www.gld.nl/luisteren/podcasts.
De podcast is een samenwerking tussen Omroep Gelderland en het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL).
Is een Achterhoeker wel echt een Achterhoeker? Frans en Frank zoeken het uit in een podcast
Geschreven door Alexander Liethof
Mail ons!
Heb jij een tip of opmerking? Mail naar de redactie: redactie@leuk.fm