VARSSEVELD – Inwoners van Varsseveld en omgeving staan zondag stil bij de massa-executie van 80 jaar geleden. Vier weken voor de bevrijding werden 46 mannen uit de Doetinchemse gevangenis geëxecuteerd als vergelding voor de moord op vier Duitse militairen in Varsseveld bij Rademakersbroek, gepleegd door het verzet.
Jake Kraayenbrink en Albert Wisselink. – Foto: Omroep Gelderland
Het speelt zich allemaal af in een weiland achter de boerderij ‘D’n Tol’. De bewoners, familie Kraaijenbrink, zitten grotendeels in de kelder als ze de schoten horen. Twee kleinzoons kennen de verhalen van hun opa, die alles vanaf de deel zag gebeuren.
Koffieschenken voor de Duitsers
“Al vroeg in de ochtend kwamen twee vrachtwagens met 46 mensen hier aan, uit Doetinchem. Even later volgden twee wagens met Duitse soldaten. Ze stelden de gevangenen hierachter op in een rij en de Duitse soldaten kregen meteen het commando om ze dood te schieten”, vertelt Albert Wisselink.
Kort daarna gaan de soldaten naar de boerderij van Alberts opa en oma. “In de keuken zaten ze, m’n moeder moest ze koffieschenken.” Het verhaal komt vaak ter sprake in gesprekken met zijn moeder. “Waarom moest dit gebeuren, net voor de bevrijding? Dat was eigenlijk een trauma voor m’n moeder.”
De moeder van Albert zit in de kelder als de 46 leden van het verzet naast de boerderij worden vermoord. “De buurt moest met paard en wagen alle lijken ophalen en naar Varsseveld brengen. Dat heeft een enorme impact gehad op de familie.”
Emigreren
Vier jaar na de bevrijding emigreert het gezin, met zeven van de negen kinderen, naar Canada. Het trauma van de executie op 2 maart 1945 speelde daarbij een rol. “Twee broers moesten naar Indië om te vechten, maar die executie met 46 slachtoffers én de oproep heeft opa en oma doen besluiten om te emigreren. We hebben genoeg meegemaakt, dachten ze.”
Daardoor leert Albert zijn opa, oma en veel ooms en tantes nauwelijks kennen, want alleen zijn moeder en één van haar zussen blijven achter in Nederland, omdat ze al getrouwd waren.
Geboren in Canada
In Canada wordt Alberts neef Jake Kraayenbrink (1963) geboren. Zijn vader was 7 jaar toen de executie plaatsvond. Bij het monument voor verzetslieden deelt hij zondag zijn verhaal. “The events of 1945 have dramatically shaped my life.” Hij denkt nog vaak aan wat er in de Achterhoek gebeurde.
“Mijn oma woonde naast ons in Canada, dus ik heb haar vaak hierover gehoord. En ook al zei ze het niet altijd met zoveel woorden, je kon het wel voelen.” Als hij in Nederland is, de laatste keer was vijftien jaar geleden, denkt hij vaak terug aan hoe het voor haar en zijn opa moet zijn geweest. “Dan sta ik daar te kijken in het weiland en te denken van: hoe was dat nou, die tijd moet heel moeilijk zijn geweest.”
Mannen uit heel Nederland
De jongste van de groep Nederlandse verzetslieden is pas 18 jaar als hij achter de boerderij van de familie Kraaijenbrink wordt doodgeschoten. Onderzoekster Kirsten Zimmerman dook in de levens van de 46 mannen, die destijds gevangen zaten in de gevangenis De Kruisberg.
“Mensen in de Randstad zeggen wel eens: oh dat was in de Achterhoek, dan zou het wel minder voorstellen. Maar die mannen kwamen uit heel Nederland”, weet Zimmerman te vertellen. Eén van de geëxecuteerde mannen is Wim Gerritsen uit Leidschendam, de oud-oom van Zimmerman zelf.
Tot die tijd was er nog nauwelijks iets over de groep bekend
Sinds 2018 onderzoekt ze de levens van hem en de andere omgekomen mannen, samen met het Nationaal Onderzoekmuseum Aalten. Tot die tijd was er nog nauwelijks iets over de groep bekend. “Van een paar mannen was iets bekend, maar van de meesten helemaal niks.”
En juist de verhalen over waar ze vandaan kwamen, wat ze hebben gedaan tijdens de oorlog in het verzet, maakt dat de verhalen gaan leven, stelt Zimmerman. “De mensen gaan leven, en dan gaat de geschiedenis leven. We hebben het project ‘Geef de namen een gezicht‘ genoemd, omdat we wilden weten wie deze mensen waren, zodat ze niet anoniem, roemloos zijn gevallen.”
Kinderen tonen foto’s van geëxecuteerde verzetslieden bij herdenking
Geschreven door Madelien Jansen
Mail ons!
Heb jij een tip of opmerking? Mail naar de redactie: redactie@leuk.fm